Naqsh-e Rostam (per. نقش رستم, Naqsh-i Rustam lub Naqsz-e Rostam) to kolejne bardzo specjalne miejsce. Stosunkowo niewielkie stanowisko archeologiczne, z grobowcami wykutymi w skale. Trochę przypomina to Petrę, choć tam położenie robi zdecydowanie większe wrażenie. Tu zaś fascynuje historia. Warto też pamiętać, że jest niejako dodatkiem do historycznego kompleksu Parsy.
Spis treści
Relief Naqsh-e Rostam
Naqsh-e Rostam w języku farsi oznacza „relief Rostama”. Rostam to postać z perskiej mitologii, jeden z palatynów, czyli świętych wojowników. Dosiadał wierzchowca Raksh i zakładał zbroję Babr-e Bayan o wielu nadnaturalnych właściwości. Nazwa została nadana przez okolicznych mieszkańców, którzy nie znali przeznaczenia i twórców skalnych rzeźb. Relief to oczywiście nazwa pewnego rodzaju płaskorzeźby skalnej. Jest ona stosowana bardzo często w odniesieniu do perskich dzieł.
W wysokiej skalnej ścianie wykuto płytkie grobowce, z których cztery należą do szachinszachów z dynastii achemenidzkiej: Dariusza I Wielkiego (panowanie 521 – 485 r. p.n.e.), jego syna Kserksesa I (panowanie 485 – 465 r. p.n.e.) – o nich dwóch mówią inskrypcje w Ganjameh niedaleko Ekbatany – Artaksersesa I (panowanie 465 – 424 r. p.n.e) i jego syna Dariusza II (panowanie 424 – 402 r. p.n.e). Reliefy mają kształt krzyża.
Grobowce skalne
Wejścia do grobowców, położone wysoko nad ziemią, mają formę płytkich portali wykutych w skale, co właśnie przywodzi na myśl budowle w Petrze. Wejście do komory grobowej wyrzeźbiono pośrodku krzyża, który czasem nazywa się perskim krzyżem. Wewnątrz niedużych komór grobowych znajdowały się sarkofagi i kosztowności. Grobowce mają bogatą dekorację. Płaskorzeźby, niektóre bardzo głębokie, przedstawiają scenę nadania godności królewskiej przez Ahura Mazdę oraz królewski orszak. Najważniejsze postaci są odpowiednio większe, przy czym Ahura Mazda i król są równej wielkości i jako jedyni siedzą na koniach.
Nieco powyżej poziomu gruntu znajdują się płaskorzeźby królów sasanidzkich, a więc dynastii, która mocno opierała się na potędze i kulturze czasów achemenidzkich.
Płaskorzeźby przypominają bardzo te, które kilkaset metrów dalej można zobaczyć w Naqsz-e Rajab. Niektórzy z królów otrzymują wieniec władzy od Ahura Mazdy, inni są przedstawieni w bitwie. Grobowce zostały splądrowane w czasie najazdu Aleksandra Macedońskiego w 330 roku. Kolejny z powodów, dlaczego w Iranie go tak nie lubią. Dziś ogląda się je tylko z zewnątrz, w dodatku były restaurowane.
Wśród płaskorzeźb w Naqsh-e Rostam znajduje się scena schwytania cesarza rzymskiego Waleriana I do niewoli przez szachinszacha Szapura I w 260 roku naszej ery.
Klęcząca postać to Walerian. Hańba dla Rzymu. Więcej o tej historii przy wpisie o Biszapur. Jedną z najsłynniejszych płaskorzeźb w Iranie jest nadanie władzy królewskiej szachinszachowi Szapurowi I, który panował w latach 241 – 272. Natomiast chodząc po kompleksie można znaleźć też puste pole przygotowane pod nigdy nie wykonaną płaskorzeźbę.
Grobowiec Dariusza I
Tylko pierwszy grób jest bez żadnych wątpliwości zidentyfikowany jako należący do Dariusza I, kolejne są raczej pewne, ale jakaś wątpliwość pozostaje. Pozostałe, mniejsze grobowce są trudne do identyfikacji. Dariusz I i Kserskes I uważani są za największych władców achemenidzkich. Natomiast pozostają na skale ledwie widoczne ślady jeszcze starszej, bo elamickiej, płaskorzeźby.
Kwadratowa wieża
Naprzeciw grobowca Dariusza II znajduje się kwadratowa wieża o wysokości 12 metrów, posadowiona na trzech stopniach i otoczona wgłębionym względem gruntu (przynajmniej dziś) murem, wybudowana w okresie achemenidzkim. Ka’ba-ye Zartosht, bo tak nazywa się tę wieżę od XIV wieku, według przypuszczeń może być częścią świątyni zaratusztriańskiej, w której utrzymywano święty ogień.
Nie ma jednak co do tego żadnej pewności, ale inne wyjaśnienia też nie są w pełni satysfakcjonujące: czy jest to mauzoleum innego króla, na podobieństwo grobu Cyrusa I Wielkiego? Czy przechowywano tutaj kosztowności i dokumenty bądź święte księgi?
Grobowiec Kserksesa
Pisaliśmy o restauracji tego miejsca i akurat podczas naszej wizyty grobowiec Ksersesa I (panowanie 485 – 465) był w remoncie. Wykuć taki grobowiec to sprawa na lata, więc w momencie objęcia panowania szachinszach nakazał przygotować go bardziej okazałym, niż grobowiec jego poprzednika, Dariusza I. W przeciwieństwie do dariuszowego, na płaskorzeźbach Kserksesa brakuje inskrypcji, dzięki której moglibyśmy zidentyfikować tożsamość pochowanej tu osoby bez żadnych wątpliwości.
Budowanie miejsc swojego spoczynku przez starożytnych władców było rozpowszechnione w wielu krajach. Pisaliśmy o tym choćby przy Luksorze, Piramidach, Terakotowej Armii czy grobowcach Mingów. Tu działa to bardzo podobnie.
Kserkses I zasłynął głównie przez wojny z Hellenami w II wojnie perskiej z lat 480 – 449 p.n.e. To są czasy bohaterskiej, choć beznadziejnej obrony Spartan przejścia w Wąwozie Termopilskim; to Kserkses spalił Ateny i Ateńczycy byli blisko do porzucenia Arkopolu, by pozostawić go jako świadectwo straszliwej wojny. Ostatecznie Persowie zostali wyparci z Hellady, a rozbicie perskiej floty w bitwie pod Platejami w 479 roku p.n.e właściwie przyniosło rozstrzygnięcie wojny na niekorzyść Persji. Dalsze walki toczyły się na niewiele znaczących przygranicznych przyczółkach. I choć terenów Kserkses wiele nie stracił, ucierpiał prestiż, duma i skarbiec, a Persja musiała raz na zawsze uznać niezależność Hellady.
Dojazd do Naqsh-e Rostam
Zwiedzanie Nashq-e Rostam jest dość łatwe. Przed kompleksem znajduje się parking, może nie duży, ale wystarczający i w dodatku darmowy. Kupuje się bilet i wchodzi do środka. By zobaczyć grobowce nie mamy wiele do przejścia, jest to naprawdę blisko. Teren też nie jest rozległy. To stanowisko archeologiczne, podobnie jak położone niedaleko Nashq-e Rajab to przede wszystkim uzupełnienie pobliskiego Persepolis. Razem dają właściwą perspektywę, jak rozległe to było miasto w starożytności. Nashq-e Rostam to z pewnością miejsce, którego nie można sobie odpuszczać.
Jeśli spodobał Ci się wpis, polub nas na Facebooku.
| Szlak irański | ||
| Naqsh-e Rostam | ||
