Jeśli chodzi o przyrodę, to Brazylia słynie najbardziej z dżungli amazońskiej, ale za równie ważną atrakcję uchodzi też wielki obszar bagienny, czyli Pantanal. Powszechnie mówi się nawet, że do Amazonii jedzie się oglądać drzewa, ale by wypatrywać zwierząt właśnie trzeba udać się na Pantanal. Jadać tam spodziewaliśmy drugiego Serengeti. Niestety, przy tak dużym obszarze można trafić różnie, zwłaszcza gdy duża jego część została zajęta przez rolnictwo.
Bagno Pantanal
Pantanal rozciąga się na przestrzeni trzech państwa: Brazylii, Paragwaju i Boliwii, gdzie tworzy słonawe laguny. W Brazylii zajmuje dwa stany: Mato Grosso i Mato Grosso do Sul (w tym drugim znajduje się największa część Pantanalu). Łącznie to obszar o powierzchni około 200 tysięcy kilometrów kwadratowych. Dla porównania powierzchnia Polski wynosi trochę ponad 313 tysięcy kilometrów kwadratowych! Nazwa Pantanal pochodzi od portugalskiego słowa pântano, które oznacza bagno. Bo tym w istocie Pantanal jest: rozległą równiną aluwialną, czyli ukształtowaną przez rzekę, okresowo zalewaną przez rzekę Paragwaj wraz z dopływami. Jest to największy na świecie tropikalny obszar podmokły. Gdy po raz pierwszy przybyli tutaj Portugalczycy, to ze względu na rozległość tego obszaru i poziom wody wzięli to miejsce za morze śródlądowe. W grze „Civiliation VI” ten obszar ukazano jako cud natury, co podkreśla przyrodniczą unikalność tego miejsca.
Biosfera Pantanalu jest bardzo zróżnicowana i doskonale zharmonizowana z warunkami i zjawiskami, jakie tutaj okresowo zachodzą. Znajdziemy tu lasy deszczowe, mokradła, tropikalne sawanny i obszary trawiaste oraz wiele obszarów rolniczych przeznaczonych pod uprawy, jak i hodowlę zwierząt. Jak się szacuje, nawet 2 tysiące z występujących tutaj gatunków roślin może zwierać substancje o znaczeniu farmaceutycznym. Życie tutaj regulują dwie pory: deszczowa i sucha. Roczna suma opadów wynosi pomiędzy 1000 a 1500 milimetrów, z czego w styczniu średnio spada 340 mm, zaś w lipcu zaledwie 3 mm deszczu. Pora mokra wiąże się z zalewaniem dużej części Pantanalu, z wyjątkiem położonych nieco wyżej obszarów (różnice wysokości mają do 70 metrów). Opady deszczu i wylewy rzek podnoszą ogólny poziom wody raczej powoli z powodu gęstej roślinności i ukształtowania terenu. Dzięki temu zwierzęta mogą bezpiecznie migrować. Natomiast w porze suchej Pantanal zamienia się w sawannę.
Zwiedzanie Pantanalu
Ogrom tego miejsca zdecydowanie utrudnia jego zwiedzanie. Najczęściej w Brazylii jedzie się albo do Campo Grande albo do Corumbá, względnie Cuiaba i tam albo szuka wycieczki w agencjach, albo zostaje się odebranym przez przedstawiciela, jeśli zamówiliśmy wyjazd wcześniej. Do obu miejscowości można zarówno dolecieć, jak i dojechać lokalnymi autobusami. Inne popularne miejsce to Bonito na południu. Dalej wszystko zależy od tego, czego się oczekiwało. My przyjechaliśmy z Foz do Igucu nocnym autobusem do Campo Grande, gdzie rozpoczęliśmy naszą wycieczkę. Stamtąd czekało nas kilka dobrych godzin jazdy vanem (niewygodny, ale to nie jest był problem), by potem przesiąść się na ciężarówkę i dojechać do hotelu. Znaki drogowe po drodze wyglądały naprawdę obiecująco, ukazywały różne dzikie zwierzęta, które występują na tym obszarze.
Z wycieczkami bywa różnie. W naszym przypadku hotel stanowił bazę wypadową, gdzie mieliśmy nocleg i posiłki, a stamtąd mieliśmy kilka wycieczek-aktywności dziennie, w tym wypady na mokradła czy do lasów w małych grupkach. Sam hotel był dość klimatyczny. Domki na palach. Już w czasie podróży widzieliśmy, że będzie tutaj dużo ptaków. I faktycznie: przy hotelu były karmniki, do których zlatywało ciekawe okazy. Aktywności – wycieczki na większości tego typu wyjazdów są podobne. Natomiast tu warto zaznaczyć, że w dalszej części opis będzie trochę wymieszany z oceną naszego wypadu (ta w głównej części znajduje się na końcu tego wpisu). Ich odbiór zatem jest subiektywny, wynikający tak z oczekiwań jak i doświadczeń. Patrząc na mapie to nasz hotel znajdował się kilkadziesiąt kilometrów od parku stanowego, więc założyliśmy, że to będzie nasz główny teren eksploracji, przynajmniej jeśli chodzi o te najbardziej interesujące nas atrakcje. To coś, co warto zweryfikować szukając wycieczkę do Pantanalu.
Pantanal: Nocne poszukiwanie jaguara
Szczególnie rajcowała nas możliwość zobaczenia jaguara! Występują one w tych okolicach, a w ramach pobytu mieliśmy zapewnioną nocną wyprawę na jaguara. Czekaliśmy sobie, w końcu to pierwsza nasza atrakcja w tym miejscu. Zanim się doczekamy, możemy na miejscu zapoznać się z atlasem ptaków i ryb. W przypadku jaguara oczywiście nikt nie obiecywał, że go zobaczymy, ale jest to dla nas jasne. O szansach na zobaczenie zwierząt pisaliśmy przy okazji opisów safari w Tanzanii, jak również jak działało to w parku Hurulu na Sri Lance, gdzie wybór parku był podyktowany weryfikacją aktualnego występowania zwierząt w danym rejonie.
Gdy już się ściemniło, zebraliśmy się na nocną wyprawę na jaguara. Czekał na nas samochód terenowy z przedłużoną przyczepką, znaną nam z safari w innych krajach. Przewodnik miał latarkę i bardzo silną lampę, szperacza. Wyjechaliśmy na nieutwardzoną drogą, podobną do tej, którą dojeżdżaliśmy z przystanku do naszego hotelu. Jak się okazało, to są po prostu tutejsze wiejskie drogi. Rozglądaliśmy się po okolicznych zaroślach, w których podobno czają się jaguary. Wypatrzyliśmy kilka kajmanów, w tym malutkie, a także ocelota. Mówiono nam, że są duże szanse na jaguara, wskazywały na to także tropy. Wyprawa na jaguara nie trwała zbyt długo i poruszaliśmy się tylko po tej nieutwardzonej drodze. Żadnego off-roadu, co trochę może dziwić. Jednak wtedy jeszcze nie byliśmy zrażeni.
Pantanal: Jazda konna
Drugiego dnia naszego pobytu w Pantanalu zaplanowana była przejażdżka konna. Mieliśmy się przedzierać przez mokradła i z siodła wypatrywać zwierząt. Zanim przygotowano konie, mogliśmy się rozejrzeć po okolicy rancza. Stadnie przylatywały tutaj ary błękitne albo może hiacyntowe. Oba gatunki są bardzo podobne, bez zestawienia dwóch ich nie rozpoznamy. Ten gatunek jest narażony na wyginięcie i znajduje się na liście CITES, a więc podlega międzynarodowej ochronie. Natomiast papuga Blue znana z filmu animowanego „Rio” to ara modra, endemit, który żył w Brazylii. Od ary błękitnej i hiacyntowej różni się tym, że jest całkowicie niebieska, bez żółtych miejsc. W 2019 roku organizacja BirdLife International zaraportowała, że gatunek ten prawdopodobnie nie występuje już w naturze. Obecnie w niewoli szacunkowo żyje tylko 160 osobników. W 2020 roku 50 ar modrych ma zostać przewiezione do Brazylii, by zaadaptować je do natury. Miejmy nadzieję, że introdukcja gatunku zakończy się powodzeniem.
Wycieczka konna po mokradłach Pantanalu to przyjemne doświadczenie. Ale ze zwierząt, to udało nam się tylko z dużej odległości wypatrzyć kilka kapibar. To jest największy na świecie gryzoń. Jednak spodziewaliśmy się, że będą one naprawdę powszechne. Coś jak góralki na safari w Tanzanii. Więc mieszane uczucia, zwłaszcza jak się szukało zwierząt. Przejażdżka to raczej atrakcja rekreacyjna i jako taka sprawdza się znakomicie. Nie trzeba umieć jeździć na koniu, właściwie poruszamy się tylko stępem, wszyscy mają kaski na głowie. No i poza typową jazdą czeka nas dodatkowa rzecz, przekraczanie wody, której było tu sporo. Czasem trzeba było nawet podnosić nogi, by się nie zamoczyć.
Pantanal: Rejsy łodzią
W planie pobytu miał się znaleźć wieczorny rejs łodzią, by szukać żyjących przy samej rzece zwierząt. Nie wyszło to dobrze z powodu pogody. Było zimno (ale tu rozumiemy, że są to sytuacje, na które nikt nie ma wpływu). Rankiem w dniu naszego wyjazdu, zorganizowano nam jeszcze jedną wyprawę łodzią na rozlewisko, by przeżyć wschód słońca. Wśród odgłosów przedświtu wyróżniały się głośne ryki kajmanów. Początkowo sądziliśmy, że to jaguary, ale przewodnik nas naprostował. Piękna była chwila, gdy przewodnik zatrzymał silnik łodzi i w pełnej ciszy czekaliśmy na wschód słońca.
Głosy ptaków stopniowo narastały, by wreszcie wraz z pojawieniem się życiodajnej gwiazdy, wybuchł prawdziwy zgiełk. Tym przyjemnym akcentem zakończyliśmy nasz pobyt w Pantanalu. Jeśli chodzi o pływanie na silniku, nie wyszło to tak źle, zwłaszcza jak się wspomni rzeczne safari w Madu Ganga. Natomiast znów jest to atrakcja bardziej nastawiona na rekreację. Co więcej, pływając po rzece Miranda trzymaliśmy się jedynie bardziej przepustowej części akwenu i nie odpłynęliśmy daleko od ludzkich siedlisk. Żadnego pływania między szuwarami.
Pantanal: Safari i wyjście do dżungli
Następny dzień to wiele obiecujące całodniowe safari. Liczyliśmy, że trafić wreszcie trafi się jakiś konkretny zwierzak oraz że udamy się do tego pobliskiego parku zostawiając tereny rolnicze. Park był w odległości kilkudziesięciu kilometrów, w Tanzanii pokonywaliśmy większe odległości zanim zaczęliśmy właściwe oglądanie zwierząt, to uśpiło naszą czujność. Safari na Pantanalu okazało się być niewypałem. Tak po prostu. Obiecywaliśmy sobie wiele po zdjęciach, jakimi reklamował się hotel i opisami planowanych atrakcji. Także sama świadomość tego, czym jest Pantanal narobiła nam nadziei. Jeździliśmy po wiejskich nieutwardzonych drogach pomiędzy licznymi fazendas, czyli coś w rodzaju rancz i właściwie tyle. Trudno tutaj było się spodziewać dzikich zwierząt. Jedynie ptaki dopisywały.
W ramach tego całodniowego wypadu mieliśmy trzy przerwy. Pierwsza był to może godzinny spacer po dżungli. Do najciekawszych obserwacji tamtego dnia był fragment lasu nieco wzniesiony ponad otaczający poziom. Dzięki temu w porze deszczowej zwierzęta znajdują tutaj schronienie. Z tego względu lokalni mieszkańcy postanowili nie niszczyć tego lasku pod pola uprawne. Przewodnik pokazywał nam różne rodzaje egzotycznych dla nas roślin i opowiadał o nich. Widzieliśmy między innymi pasożyta w rodzaju liany, który oplata drzewo-ofiarę i żywi się jego sokami. Wygląda to trochę jak obcy. Ciekawe, ale też straszne, było drzewo żyjące w symbiozie z mrówkami. I to ścisłej symbiozie. Mianowicie mrówki żyją wewnątrz gałązek drzewa, w takiej „rurce-korytarzu”. Gdy ktoś uszkodzi to drzewo, wysypują się na niego mrówki, które kąsają bardzo dotkliwie. Mrówki też spacerują nieustannie po powierzchni, w tym po liściach, gotowe napaść na każdego, kto ośmieli się choćby dotknąć drzewa! Obchodzić trzeba wielkim łukiem.
Druga przerwa to była przerwa obiadowa. Dłuższa, trwająca ponad dwie godziny. Owszem obiad wymagał przygotowania, czym zajął się przewodnik. Zjechaliśmy z wiejskiej drogi pod płot jakiegoś rancza, bo tam był stolik. Mieliśmy też dużo czasu, by się przejść i zobaczyć choćby tutejsze krowy. Pomijając przerwy jeździliśmy po wiejskich drogach, licząc, że może przy okazji wypatrzy się jakieś zwierze. W przypadku ptaków szanse spore.
Pantanal i Piranie
Trzecia przerwa w planie „safari” to łowienie piranii. Od samego łowienia jesteśmy daleko, ale reszcie naszej grupy sprawiło to dużo frajdy. My tylko czekaliśmy, aż ktoś (przewodnik) złowi dużą piranię, byśmy mogli się jej przyjrzeć. To trzeba oddać piranii: zęby robią wrażenie! Także siłą, z jaką ta ryba zaciska szczęki i determinacja, z jaką kłapie paszczą. Dość to straszne. Z pewnością nie chcielibyśmy się kąpać w takiej wodzie! Po zakończonym pokazie przewodnik zapytał, czy bierzemy ją na kolację. Nikt nie chciał podjąć takiej decyzji, więc pomogliśmy: pirania wróciła do wody.
Gdy reszta grupy łowiła piranie, my zajęliśmy się zwiedzaniem okolicy i ruszyliśmy pieszo drogą. Oprócz lasku i drzewa-mrówki to było bodaj najbardziej przyjemne w tym dniu. Aha i jeszcze kajmak z wiórkami kokosowymi na deser. Najgorsze w tym safari było to, że właściwie nie odjechaliśmy zbyt daleko od hotelu. Żadnego parku, nic. Fragment dżungli został, bo nie wszystko tu wykarczowano. Warto dodać, że takich fragmentów dżungli na tym terenie pozostało trochę. Nie są one duże, przypominają raczej nasze zagajniki, które utrzymuje się na polach.
Z przyczyn pogodowo-organizacyjnych wypadła nam jeszcze jedna atrakcja, pływanie z piraniami i kajmanami. Trudno nam stwierdzić jakby to wyglądało. Tu warto zauważyć, że te wszystkie atrakcje łączy jedno, mają charakter rekreacyjny, a w niewielkim tylko stopniu poznawczy.
Zwierzęta Pantanalu
Warto wspomnieć o zwierzętach. Pomijając ptaki najłatwiej było dostrzec kajmany. Kajman żakare (Caiman yacare) występuje tu dość powszechnie, najczęściej w wolnostojących wodach. Tych jest sporo w Pantanalu. W części, w której byliśmy, poza polami przy drogach wiejskich jest też sporo mokradeł. Tym samym gady te były dość często spotykane i faktycznie można się było nimi nacieszyć.
Pojedyncze zwierzęta, które widzieliśmy bardzo daleko to legwan zielony (Iguana iguana) czy tapir anta (Tapirus terrestris). Dwa razy widzieliśmy wydry olbrzymie (Pteronura brasiliensis) – inna nazwa to arirania amazońska. Wszystkie bardzo daleko, bez zooma ciężko byłoby dostrzec zwierzę, a i on niewiele pomógł. Trochę więcej kapibar, ale też niewiele. Pancerniki, mrówkojady, jaguary w ilości zero. Za to trzeba przyznać, że różnorodność i liczba ptaków w tej części Pantanalu jest zachwycająca. Są zimorodki, ary zielonoskrzydłe i ary modre/hiacyntowe. Tutaj ary są nazywana arara. Wyjaśnienie jest proste: ptaki te głośno krzyczą, zwłaszcza w trakcie lotu, wyraźne ARARA! ARARA! ARARA! Są one tutaj najbardziej hałaśliwymi ptakami, nawet jak na papugi. Do tego dochodzą też ptaki drapieżne, jak sokoły, czy karakara czarnobrzucha. Rozpiętość jej skrzydeł dochodzi o 130 cm, a waga do 1,5 kilograma. Pazury i dziób też ma niezłe.
Podsumowanie wycieczki
Co z naszym pobytem w Pantanalu było nie tak? Zdjęcia są przecież ekstra. Duża różnorodność ptaków, zieleń. Różne aktywności: rejs łodzią motorową, nocne eskapada na jaguara, przejażdżka konna, safari. Rzecz w tym, że mocno nastawiliśmy się na dziką przyrodę. Jak mogliście zauważyć nie raz, przyroda, zwierzęta to jest to, co nas bardzo pociąga w naszych wyjazdach. Mnogość dzikich zwierząt akurat tutaj nie była naszym wymysłem, ale zasugerował to opis naszego hotelu Pantanal Jungle Lodge oraz pośrednika – Pantanal Discovery. Pośrednik który nas odebrał, był bardzo przyjazny i jeszcze nas nakręcał na zwierzęta. Zresztą galerie zdjęć na stronach hotelu i agencji były pełne zwierzaków.
Na miejscu wyglądało to mega klimatycznie: hotel zbudowany na palach, zacumowane łodzie, wokół mokradła… Tylko że to taka dekoracja, bowiem za parkingiem są zwykłe domy i tam nie trzeba budować nic na palach. To teren rolniczy, gdzie pozostało niewiele ostoi dzikich zwierząt. Niestety Pantanal jest bardzo zagrożony i tego właśnie doświadczyliśmy. Nam zamiast dodatkowych atrakcji wystarczyłoby oglądanie dzikich zwierząt, nie jako dodatek jak się przypadkiem trafi, tylko właśnie jako główny cel wyprawy. Przy konieczności zaliczenia kolejnych „atrakcji” tego celu nie da się zrealizować, bo szukanie fauny wymaga czasu.
Do tego doszła fatalna organizacja, jeśli chodzi o dojazdy i czas. Z czterech dni, które mieliśmy tam spędzić, prawie dwa straciliśmy na dojazdach. Gdybyśmy na własną rękę je zrobili, wypadłoby to lepiej (wystarczyło wynająć samochód i dojechać z lotniska do hotelu bez przesiadek). Dodatkowo czekanie na kolejne, krótkie atrakcje, zajmowało większość dnia. Przed wyjazdem oczywiście zapoznaliśmy się z komentarzami dotyczącymi miejsca. Były dobre i bardzo dobre, wręcz pochwalne. Jednak gdy się popatrzy na gości, to większość z nich chce wypocząć, miło spędzić czas w ciekawej scenerii, a zdjęcia zwierząt to przy okazji, smartfonem, zaś przerwy spędzać w barze popijając alkohol i buszując po Internecie.
Natomiast osoby, które miały poważniejszy sprzęt fotograficzny i ewidentnie nastawiały się na safari, nie były zadowolone. Wyglądało to tak, że większość osób w ośrodku stanowili Brazylijczycy, którzy byli zadowoleni. Oni przyjechali tu na agroturystykę, by wypocząć. Natomiast poza nami była jeszcze para Francuzów i Amerykanów. Podobnie jak my, przyjechali tu oglądać zwierzęta i odbiór niestety był podobny. Pantanal miał być ważną częścią tego wyjazdu i niestety to rozczarowanie mocno rzutowało na całość.. Zwłaszcza, że musieliśmy wybierać między Pantanalem a Manaus i Amazonią. Prawie wszyscy mówią, że jeśli jedzie się oglądać zwierzęta należy wybrać Pantanal. Patrząc na ogrom całości, ewidentnie źle wybraliśmy.
Jeśli spodobał Ci się wpis, polub nas na Facebooku.
| Szlak brazylijski | ||
| Pantanal | Rio de Janeiro | |
