Niedaleko Bangkoku znajduje się miasto Ajutthaja (lub Ayutthaya, taj. พระนครศรีอยุธยา), które niegdyś było stolicą kraju. Dziś przede wszystkim słynie z zabytkowych kompleksów świątyń, co sprawia, że jest jednym z najczęstszych celów jednodniowych wycieczek z Bangkoku. Zwłaszcza, że dla wielu jest to taki mały Angkor, czyli ruiny z dawnej świetności. Porównanie to wynika tak z funkcji tego miejsca, jak i podobnej architektury.
Spis treści
Królestwo Ajutthaja
Tajowie są ludem napływowym z obszaru południowo-zachodnich Chin. Między X a XII wieku dotarli na tereny mniej więcej obecnej Tajlandii, asymilując żyjących tu Khmerów i przejmując wiele z ich stylu życia, w tym buddyzm. W dolinie rzeki Menam założono pierwszą własną stolicę państwa Tajów, a była nią właśnie Ajutthaja. Okres rozkwitu państwa Ajutthaja przypada na XV wieku, kiedy to obejmował niemalże cały Półwysep Indochiński. Wcześniej stolicą państwa tajskiego było Sukhothai, dawne khmerskie miasto.
Ayutthaya, miasto w delcie Menam zostało założone w 1351 roku przez księcia U Thong („Złota kolebka/kołyska”), który wstępując na tron pod imieniem Ramathibodi, ustanowił monarchię w Królestwie Ajutthaja. Szczyt potęgi królestwa i jego stolicy przypada na przełom wieków XVII i XVIII, kiedy to wzbogacając się dzięki szlakom handlowych z Chin oraz Indii, Ajutthaja stała się ogromną metropolią. Mieszkało tu tylu ludzi, co w ówczesnym Paryżu i Londynie razem wziętych, co daje wyobrażenie o znaczeniu miasta. Było to miejsce wielokulturowe – mieszkali tu i pracowali kupcy z regionu, w tym Chin, ale także Europejczycy, przede wszystkim Portugalczycy, Holendrzy, Anglicy i Francuzi.
Miasto upadło, gdy w latach 1767 – 1768 stało się celem wojsk birmańskich. Nie odbudowano go po wojnie, lecz porzucono. Stopniowo zarastało dżunglą, ale pozostało inspiracją dla budowniczych pałaców kolejnej i jednocześnie obecnej stolicy – Bangkoku. Warto dodać, że w zagranicznych przekazach z Ajutthai, kraj nazywano Królestwem Syjamu (Siam), lecz sami mieszkańcy według licznych źródeł określali siebie już wtedy jako Tai, zaś państwo jako Krung Tai (Kraj Tajów lub Kraj Wolnych Ludzi). Tajlandia do 1949 roku nosiła nazwę Syjam, zaś nazwa Thai oznacza tyle co „wolny”. Natomiast historycznie często okres 1350 – 1767 nazywa się czasem Królestwa Ajutthaja.
Współczesne miasto Ajutthaja
Choć stare miasto porzucono, z czasem powstała nowa Ajutthaja (pełna nazwa w transkrypcji: Phra Nakhon Si Ayutthaya), głównie żyjące z rybołówstwa i handlu. Było też trochę przesunięte względem oryginalnego na zachód. Jednakże wraz z rozwojem turystyki okazało się, że pozostałości dawnych kompleksów świątyń i pałaców mogą przyciągać odwiedzających i generować zyski. Dziś Ajutthaja jest właśnie najbardziej rozpoznawalna jako kompleks archeologiczny niedaleko Bangkoku, który przyciąga praktycznie codziennie sporo turystów.
Kompleks archeologiczny Ajutthaja
Przede wszystkim zwiedza się tu dawne świątynie, które są porozrzucane po mieście. Właściwie każdy z tych obiektów ma własne bilety, ale można kupić też bilet łączony (na sześć świątyń, które się wybierze). Tylko uwaga: o niego trzeba pytać, bo nie w każdej świątyni są one wystawione. To taka sztuczka, by wyciągnąć trochę więcej pieniędzy na pojedynczych biletach. Druga sprawa to poruszanie się między świątyniami. Nawet mając cały dzień, jak się jeszcze doda dojazdy, to ciężko wszystko obejść samodzielnie, głównie z powodu czasu. Można posiłkować się Grabem, albo tuk-tukami. Popularnym sposobem jest dogadanie się z kierowcą tuk-tuka na cały dzień, wówczas obwozi on nas od jednego do drugiego kompleksu. Wszystkie zbiorczo tworzą Park historyczny Ayutthaya. Niektóre z jego elementów można zwiedzać za darmo.
Ayutthaya: Wat Chaiwatthanaram
Wat Chaiwatthanaram to jedna z najlepiej znanych świętych w Parku historycznym Ayutthaya; dość oddalona od starego centrum miasta, więc my dojechaliśmy taksówką. Znajduje się dokładnie po drugiej stronie rzeki Menam niż pozostałe świątynie. To właśnie sprawia, że dojście tutaj na piechotę trochę zajmuje, także dlatego, że mosty są oddalone od świątyni. Ta jest zaś malowniczo położona nad brzegiem rzeki. Przed wejściem do świątyni znajduje się też niewielki parking.
Wielka świątynia z centralną wieżą o wysokości 35-ciu metrów, otoczona czterema prangami (bogato zdobiona wieża w sakralnej architekturze khmerskiej, obecna też w Tajlandii) i ośmioma wieżami czedi (rodzaj stupy w Tajlandii, czyli relikwiarza w formie wieży) z niszami na posąg Buddy.
Dziś widzimy bogato zdobioną budowlę z kamienia i cegieł, ale w okresie, gdy była zbudowana, a więc w 1630 roku, kamienne pasaże między czedi pokrywał dach, malowany od spodu w obraz złotych gwiazd na tle czarnego lakierowanego drewna. Kamienne posągi Buddy także były malowane na czerń i złoto, zaś ściany pokrywały reliefy, których resztki można gdzieniegdzie zauważyć. Po upadku Ajutthai w 1768 roku, świątynia popadała w ruinę i była rozkradana, trochę na budulec, ale przede wszystkich dla kolekcjonerów. W 1987 roku Ministerstwo Sztuk Pięknych rozpoczęło renowację obiektu, by w 1992 roku udostępnić go zwiedzającym.
Bezgłowe posągi Buddy w Wat Chaiwatthanaram (i nie tylko tam) to właśnie efekt grabieży, gdy Europejczycy byli tak zainteresowani Orientem, że nie przeszkadzała im kradzież oryginalnych ozdób.
Ciekawa jest kosmologia stojąca za taką, a nie inną formą Wat Chaiwatthanaram. Centralna wieża – Prang Prathan – symbolizuje górę Meru, axis mundi ówczesnego świata. Środek świata otaczają cztery kontynenty, które płyną w cztery strony światowego morza. Pasaże na planie kwadratu wyznaczają granice świata, czyli Żelazne Góry. Taka kosmologia została opisana w XIV wieku i nierzadko wyznaczała plany świątyń, czy pałaców.
Wat Chaiwatthanaram była królewską świątynią, założoną przez pierwszego króla czwartej dynastii Ajuthai, o imieniu Prasat Thong. Służyła jemu i jego następcom do odprawiania królewskich ceremonii, w tym kremacji doczesnych szczątków dostojników państwowych.
Ayutthaya: Wat Mahathat
Położona w starym centrum Ayutthai świątynia Wat Mahathat z XIV wieku jest obowiązkowym punktem wycieczek i turystów za sprawą kamiennej głowy Buddy obrośniętej korzeniami drzewa (Bodhi zresztą). Odpowiednio sfotografowany, przypomina klimat filmów o Indianie Jonesie i ukrytych w dżungli zapomnianych świątyń. W rzeczywistości Park historyczny Ayutthaya jest dokładnie oczyszczony z nadmiaru roślinności i tego wrażenia nie ma. Pomijając oczywiście ten fragment, który jest uwielbiany przez turystów. By zrobić sobie tu zdjęcie (lub zdjęcie temu Buddzie) trzeba ustawić się w kolejce. Co ważniejsze, znajduje się tu strażnik, który pilnuje, by przestrzegać reguł wynikających z tajskiej kultury i buddyzmu.
Fotografując figury Buddy (lub ich głowy lub korpusy) pamiętajmy o obowiązujących w buddyzmie zasadach: nie robimy sobie zdjęć na tle Buddy, ubranie ma osłaniać ramiona, dekolt i nogi, nie należy kierować stóp w stronę posągu. To, że inni tak będą robić i nikt ich nie pogoni, nie oznacza, że to jest właściwe zachowanie!
Druga rzecz, o której trzeba pamiętać przed wejściem na teren świątyń lub pałaców królewskich, także tych mających status zabytku, nie podtrzymujących sakralnych funkcji, to ubiór. Należy mieć zakryte ramiona i dekolt oraz długie spodnie lub spódnicę. Jest to na ogół mocno przestrzegane i często nie akceptowano, by chustą przesłonić ramiona, ale wymagano przynajmniej koszulki z krótkim rękawem. Przed wejściami do najbardziej obleganych miejsc można zakupić brakujący ubiór. Trzeba przyznać, że z uwagi na klimat było to uciążliwe, ale takie są tam zasady i należy ich przestrzegać.
Wracając jednak do samego kompleksu. Znajduje się on przy parku, w którym są inne fragmenty dawnych zabudowań. Te często są darmowe do zobaczenia. Niedaleko też jest miejsce do zaparkowania. Natomiast tu już znajduje się centrum.
Ayutthaya: Wat Phra Si Sanphet
Wat Phra Si Sanphet, czyli Świątynia Świętego, Wspaniałego, Wszechwiedzącego, była największą i być możne najpiękniejszą świątynią w Ajutthai. Jednak została niemal doszczętnie zniszczona przez wojska birmańskie w 1767 roku, a znajdujący się wewnątrz 16-metrowej wysokości posąg stojącego Buddy przetopiony. Wat Phra Si Sanphet został zbudowany jako świątynia pałacowa na zlecenie pierwszego króla Ajutthai, Rmathibodiego I. Świątynia była rozbudowywana przez kolejnych władców aż do napaści Birmańczyków, którzy zrównali zarówno Pałac Królewski, jak i świątynię z ziemią. Jedyne co pozostało, oprócz niskich ruin, to jedno jedyne czedi po wschodniej stronie kompleksu, z gruzowiskiem po pozostałych dwóch.
Dziś można podziwiać trzy, zostały one wzniesione z gruzów, a ocalała poddana renowacji. Warto zwrócić uwagę, że te czedi są zbudowane w stylu cejlońskim (lankijskim), w formie podobnej do dzwonowatej stupy znanej z wyspy (dobre miejsce by je tam zobaczyć to Anuradhapura). Sam kompleks, jeśli chodzi o wielkość, jest największy w całej Ayutthayi, a to za sprawą dużego pola, gdzie pozostały jedynie fundamenty dawnego królewskiego pałacu. Warto też dodać, że przed głównym wejściem do obiektu znajduje się małe targowisko z pamiątkami, ale także jedzeniem. Więc to dobre miejsce, by chwilę odpocząć. Obok jest również sadzawka z żółwiami i świątynia. To sprawia, że jest tu nawet więcej Tajów niż turystów.
Ayutthaya: Wat Ratchaburana
Świątynia Ratchaburana powstała w 1424 roku na zlecenie króla Borommarachathirata II w miejscu kremacji jego dwóch starszych braci. Każdy z nich chciał przejąć królestwo po ojcu, więc postanowili się pojedynkować. Obaj zginęli, a Ajutthaja przypadła najmłodszemu z braci. Ironia. Ciekawa historia wiąże się z zaskakującym odkryciem skarbu w 1957 roku. Właściwie to miała być kradzież, a nie odkrywanie. Złodzieje plądrowali krypty w centralnym prangu, gdy odkryli liczne przedstawienia Buddy, niektóre ze złota, a także inne artefakty z tego cennego kruszcu. Szabrownicy zostali później złapani, jednak nie wszystkie artefakty udało się odzyskać. Późniejsze, prowadzone już przez archeologów badania ujawniły jeszcze więcej rzadkich obiektów, w tym przedstawień Buddy.
Obecnie krypty można zwiedzać, wchodzi się do nich po schodach (tak, są nad ziemią, w wieży). W środku można oglądać pozostałości oryginalnych fresków i wnękę, w której były ukryte skarby. Na tablicach opisano historię grabieży i dalszych odkryć. Swoją drogą to jeden z najbardziej charakterystycznych obiektów w Ayutthayi.
Co ciekawe, czasem w angielskich tablicach informacyjnych używa się tradycyjnego datowania ery Buddy, a więc licząc lata od śmierci Siddhatthy Gotamy, co bywa bardzo mylące, szczególnie jeśli nie zaznaczono w tekście skrótu BE – Buddhist Era. Aby przeliczyć daty na erę chrześcijańską, a więc nasz kalendarz, od roku w erze buddyjskiej na ogół należy odjąć 544 lata. Może być jednak różnica jednego roku, szczególnie jeśli daty są dobrze udokumentowane, ponieważ rok buddyjski zaczyna się w maju. Oczywiście mogą być sytuacje, kiedy naprawdę nie będziemy mieli pojęcia, czy na przykład data budowy jakiegoś obiektu, na przykład 1800 rok, jest podana w erze chrześcijańskiej czy buddyjskiej, gdyż możemy zwyczajnie nie umieć umiejscowić w czasie danego stylu architektonicznego, a liczne renowacje nie pozwalają na określenie wieku na oko.
Ayutthaya: Wat Phra Ram
Według jednych przekazów, Wat Phra Ram jest pierwszą świątynią, której budowę zakończono po śmierci pierwszego króla, Ramathibodiego I, w miejscu jego kremacji. Zgodnie z innymi przekazami, wybudowano ją dopiero na zlecenie późniejszych władców. Trudno jednoznacznie określić, która z tych wersji jest prawdziwa.
Wat Phra Ram zbudowano zgodnie z khmerską kosmologią z centralnym prangiem, oznaczającym górę Meru w centrum świata, otoczonym czterema mniejszymi prangami, które symbolizują kontynenty, w tym jeden zamieszkany przez ludzi. Świątynię otacza kwadratowy krużganek, który miał być wyobrażeniem Gór Żelaznych na krawędzi świata.
To będzie kontrowersyjne: słonie w Tajlandii, a konkretnie przejażdżki na słoniach. Dokładnie w tym miejscu są one oferowane. W Azji słonie były i tradycyjnie niekiedy są zwierzętami roboczymi: pociągowymi, wierzchowcami, bojowymi. Zaklinanie rzeczywistości tego nie zmieni. Tu konie, gdzie indziej woły, tam słonie. Ale wielogodzinne chodzenie po asfalcie, w pełnym słońcu, bez dostępu do wody i pożywienia nie ma ŻADNEGO uzasadnienia, nie jest elementem kultury, nie wynika z żadnej życiowej potrzeby tubylców, podobnie jak męczenie koni na naszych Krupówkach.
Inne świątynie w Ajutthaji
Świątynie w Parku historycznym Ajutthaja mogą wydawać się podobne. My zwiedziliśmy sześć stanowisk, ale pomniejsze obiekty są rozsiane po całej okolicy, nie wszystkie są biletowane. Są one porozrzucane, ale sporo z nich skoncentrowanych jest w dwóch miejscach. To Bueng Phra Ram Park (tam jest kilka obiektów, które już opisywaliśmy i sporo mniejszych) oraz Srinagarindra Park (gdzie jest choćby Wat Sangka Thae). Pierwszy wspomniany park jest zdecydowanie bardziej zadbany i sprawia wrażenie turystycznego. Idealne miejsce na spacer. Drugi wygląda na bardziej naturalny. Jest tam mniej turystów, za to więcej mieszkańców miasta przychodzących choćby z psami na spacer. Warto też zwrócić uwagę na posąg Buddy Wat Lokkayasutharam. Kilka kompleksów znajduje się w pewnej odległości od centrum, jak Wat Yai Chai Mongkhon czy Wat Maheyong, więc do nich nie dotarliśmy. Do tego dochodzą nowe świątynie, które także są warte zobaczenia. Tyle że wówczas okazuje się, że na Ajutthaję potrzebujemy więcej niż jeden dzień.
Ajutthaja na filmowo
Ayutthaya ma także swój kinowy epizod. Świątynie Wat Phra Si Sanphet to miejsce, gdzie kręcono film „Mortal Kombat” (1995) Paula W.S. Andersona. W filmie gra Chiny, czyli coś w stylu klasztoru Szaolin. Ale bardzo łatwo się poznać, że to w ogóle Chiny nie są. Na krótko miga też w drugiej części „Mortal Kombat: Unicestwienie” (1997) Johna R. Leonetti’ego. Wówczas wykorzystano świątynie Wat Ratchaburana, Wat Chaiwatthanaram i Wat Mahathat.
Zwiedzanie Ajutthaji
Cały park historyczny Ayuthhaya został wraz z trzema innymi parkami historycznymi wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 1991 roku, niecałą dekadę po tym, gdy państwo wzięło się na oczyszczanie i zabezpieczanie ruin miasta. Do Ayutthayi najłatwiej dotrzeć z Bangkoku pociągiem (ze stacji Hua Lamphong). W teorii jest ich sporo, więc nie powinno być problemu z kupnem biletu (na stacji, w sieci trochę trudno), nawet w dzień przejazdu. Można też próbować taksówki, Graba czy agencji turystycznych albo autobusu (dworzec Mo Chi). Po samym miasteczku przyda się pomoc tuktuka bądź Graba. Przy dworcu czeka sporo kierowców, można z którymś z nich dogadać się na cały dzień, wówczas jest szansa, że uda się zobaczyć prawie wszystko. Można też poszukać wypożyczalni rowerów. Na dworcu kolejowym działa też przechowalnia bagażu, to o tyle ważne, że wiele osób zatrzymuje się tu jadąc dalej, często w kierunku Chang Mai, w naszym przypadku było to Khao Yai. Warto zabrać ze sobą odpowiednią ilość wody, bowiem przez większość dnia będzie trzeba chodzić po otwartym terenie.
Jeśli spodobał Ci się wpis, śledź nas na Facebooku.
| Szlak tajski | ||
| Ajutthaja | ||
| Szlak filmowy | ||
| Ajutthaja | ||
