Dziś Toledo jest stosunkowo niewielkim miastem, położonym niedaleko Madrytu. Idealnym na jednodniową wycieczkę ze stolicy Hiszpanii. Warto jednak pamiętać, że to Toledo jest historyczną stolicą tego kraju i wciąż zachwyca zabytkami oraz klimatem. Ale to też miasto trzech kultur – Maurów, Żydów i chrześcijańskich Hiszpan, które się tu przenikają, choćby w architekturze, tworząc zapadające w pamięci i wyróżniające się na mapie kraju miejsce. Ze względu na historyczne znaczenie i zabytki od 1986 znajduje się na liście UNESCO.
Spis treści
Historia Toledo
Tak prawdę mówiąc nie wiadomo dokładnie, kiedy zostało założone Toledo. Była to przede wszystkim osada Iberów, ale też zamieszkana przez plemiona celtyckie. W 193 przed naszą erą miasto podbili Rzymianie. Wkrótce później zostało nazwane Toletum. W czasach rzymskich jednak nie miało dużego znaczenia, z wyjątkiem tego, że organizowano tu lokalne igrzyska. Tor, na którym odbywały się wyścigi rydwanów, był największy w całej Hiszpanii. Niestety niewiele z tego okresu przetrwało do dziś.
Właściwy rozwój miasta rozpoczął się wraz z rządami Wizygotów. To oni ustanowili tutaj swoją stolicę, jak również religijne centrum ich kraju. Do dziś jest to siedziba prymasa (i między innymi dlatego tak mocno celebruje się tu choćby obchody Bożego Ciała). I tu warto dodać, że w czasach Wizygotów biskup Toledo zarządzał innymi biskupami terenów Hiszpanii, co w tamtych czasach było raczej nietypowe. Ich władza była bardziej równa i zarządzana z Rzymu. Tutaj doprowadziło to do pewnego sojuszu ołtarza i tronu, więc siedziba prymasa ma tu bardzo długie tradycje.
Czasy Maurów
Toledo zostało zdobyte w 711 lub 712 roku podczas islamskiej konkwisty przez Kalifat Umajjadów z Damaszku. Wylądowali oni w Kadyksie i dotarli do Toledo. Następnie na tych terenach osiedlili się Berberowie i w mniejszym stopniu Arabowie. Wkrótce stało się częścią Emiratu Kordoby. W czasach Maurów z jednej strony rozwijało się, przede wszystkim handel i rzemiosło. Z drugiej wybuchały tu co pewien czas bunty, gdyż tu ciągle mieszkali nie tylko muzułmanie, ale także Żydzi i chrześcijanie. Miasto jednak nie miało szansy dorównać Kordobie czy Sewilli. Czasy muzułmańskie są też kojarzone z rzezią, o czym opowiada pewna legenda. Gdy na tronie zasiadał krwawy tyran, mieszkańcy się zorganizowali i go zabili. Jego ojciec przygotował bankiet, na który ściągnął miejskie znakomitości. Był to pretekst do zemsty i rzezi. Bezgłowe ciała porozrzucano po mieście i do dziś mówi się tu o toledańskiej nocy, czyli takiej, podczas której ciężko zmrużyć oko, niespokojniej.
Rekonkwista
W 1036 roku Kalifat Kordoby się rozpadł. Toledo stało się stolicą niewielkiego, niezależnego państwa. W roku 1085 podczas rekonkwisty zostało zdobyte przez Alfonsa VI. Uczynił on je stolicą Kastylii. Wielu muzułmanów opuściło to miasto, zaś Żydzi stali się ofiarami pogromów, które powtarzały się kilkukrotnie. Ostatecznie w 1492 roku wygnano ich z miasta, które weszło wówczas w schyłkowy okres swojego rozwoju. W 1561 roku przeniesiono stolicę do Madrytu i Toledo bardzo szybko straciło na znaczeniu innym niż historyczne.
Natomiast poza Żydami, w 1609 roku wypędzono z miasta (i z Hiszpanii) Morysków. Tak zwani mali Maurowie byli ludnością muzułmańską, która po rekonkwiście przeszła na chrześcijaństwo. Zamieszkiwali oni głównie okolice Grenady, ale ponieważ byli obiektem prześladowań, wielu z nich przeniosło się (lub zostało przepędzone) w inne części Hiszpanii, w tym Toledo. Podobno mieszkało ich tutaj przeszło 6 tysięcy. Więc ich wypędzenie z kraju miało również znaczenie dla miasta, które do największych nie należało.
Okres nowożytny
Prawdę mówiąc, aż do XX wieku Toledo pozostawało w cieniu Madrytu. Powoli zamierał tu handel jedwabiem. Jednak pierwsze jaskółki zmian pojawiły się w XIX wieku, gdy otworzono linię kolejową, a do Toledo zaczęli przybywać pierwsi turyści. Miasto wówczas weszło w rolę, którą utrzymuje do dziś. Na drodze jedynie stanęła sytuacja polityczna w Hiszpanii. W 1936 roku w zamku w Toledo bronili się zwolennicy generała Franco. Przez kilka miesięcy ponad tysiąc buntowników stawiało opór oblężeniu ze strony sił republikańskich. Pomimo znacznej przewagi, ostatecznie siły frankistowkie odniosły zwycięstwo, zaś obrona zamku stała się jednym z symboli. Ostatecznie miasto zostało przez nich opanowane i to pomogło mu odzyskać dawny blask. Zwłaszcza, że podczas oblężenia naprawdę mocno ucierpiało. Dziś duża cześć starego miasta jest zrewitalizowana lub wręcz odbudowana. Niemniej jednak udało się zachować niezwykły klimat.
Lokalizacja i zwiedzanie Toledo
Już samo wejście do starego miasta Toledo jest dość ciekawe. Znajduje się ono na wzgórzu przy zakolu rzeki Tag. To największa rzeka na półwyspie Iberyjskim, przepływająca między innymi przez Lizbonę. Tu jednak jest stosunkowo niewielka. Za to za nią rozpościera się bardzo klimatyczne stare miasto, do którego najlepiej dotrzeć na piechotę, niezależnie czy przyjechało się tu pociągiem, czy autokarem bądź samochodem. Główne parkingi są na zewnątrz. Jednym z wejść do miasta jest most Alcantra (Puente de Alcántara), jego nazwa po arabsku znaczy tyle co mur.
Niedaleko mostu jeszcze po zewnętrznej stronie miasta znajduje się niewielki zamek San Servando. Kiedyś był to klasztor, potem warownia krzyżowców, dziś hostel. Dokładnie ta okolica i widoki na Toledo zostały uwiecznione przez El Greco na jednym z jego obrazów. Do tego ostały się fragmenty murów miejskich z kilkoma bramami. Brama Słoneczna (Puerta del Sol) to dobry przykład stylu mudéjar, czyli architektury Maurów. Choć styl ten jest popularny w całym kraju, nie jest tak często widywany na północy, acz jest bardzo charakterystyczny dla zabudowy Toledo.
Katedra w Toledo
Zdecydowanie najważniejszym zabytkiem miasta jest katedra świętej Marii Panny z Toledo (Catedral Primada Santa María de Toledo). Budowla pochodzi z XIII wieku i uchodzi za jeden z najważniejszych przykładów gotyku w Hiszpanii. Pierwotny kościół konsekrowano już w 587 roku. Ta świątynia została zburzona przez Maurów i wzniesiono tu meczet. Po rekonkwiście w 1085 roku meczet ponownie stał się katedrą (trochę jak w Kordobie), acz w 1227 rozpoczęto budowę nowej katedry, którą oficjalnie ukończono w 1493 roku. Potem trochę ją także przebudowano.
Poza stylem gotyckim, wewnątrz katedra to prawdziwe dzieło sztuki. Znajdują się tu obrazy choćby El Greco, Caravaggia, Rubensa, Tycjana czy Goyi. Jest też przepiękny chór. Do tego przechowuje się trzy-metrowej wysokości monstrancję, która jest wykorzystywana w Boże Ciało. Poza mszami wejście do katedry jest biletowane i dozwolone w wyznaczonych godzinach. Warto dodać, że Boże Ciało w Toledo jest obchodzone w czwartek, w zdecydowanej większości kraju jest ono przeniesione na niedzielę. To bardzo ważna uroczystość, tak religijna jak i państwowa. Chcąc jej doświadczyć, byliśmy właśnie w Toledo w Boże Ciało, co dość mocno utrudniło zwiedzanie kościołów. Szczęśliwie po procesji katedrę udało się zobaczyć.
Z innych świątyń chrześcijańskich warto wspomnieć o klasztorze św. Jana od Królów (Monasterio de San Juan de los Reyes), który jest przykładem gotyku izabelińskiego, kościół św. Tomasza, Salwadora czy Jezuitów. Wieża na tym ostatnim to dobry punkt widokowy na miasto.
Zamek w Toledo
Drugą najbardziej znaną atrakcją miasta jest zamek w Toledo (Alcázar de Toledo). Jego historia sięga III wieku i czasów rzymskich. Główne prace jednak miały miejsce w XVI wieku, gdy go przebudowywano. Niemniej jednak z powodu potężnych zniszczeń podczas hiszpańskiej Wojny Domowej, zamek jak i spora część miasta została odbudowana w latach 50. XX wieku. Przez to wygląda nowocześniej. Dziś pełni przede wszystkim rolę Muzeum Wojskowości oraz biblioteki (druga największa w kraju). Są tu fragmenty starych murów, jest wiele informacji historycznych, ale też zgromadzono spory historyczny arsenał.
Dom El Greco
Warte odwiedzenia jest też muzeum El Greco (Museo El Greco). Bywa ono nazywane domem El Greco, ale jest to trochę mylące. To raczej próba jego odtworzenia. Dawny dom malarza już nie istnieje. El Greco (Domenikos Theotokopulos, zwany Grekiem od swojego pochodzenia) to słynny manierystyczny malarz, który urodził się w weneckim mieście Chandax (dziś to Heraklion na Krecie). Z czasem przeniósł się do Rzymu, a od 1577 roku był związany z Toledo, gdzie mieszkał i pracował aż do śmierci. Muzeum oczywiście jest płatne, poza pamiątkami z życia malarza, próbą odtworzenia dawnych czasów, w dużej części jest to galeria z jego pracami, głównie religijnymi, ale to w nich się ten twórca specjalizował. Niestety nie jest to poziom domu Rembrandta w Amsterdamie, więc często są to raczej suche informacje, lecz możliwość obejrzenia prac artysty jest tu sporym plusem.
Synagogi
Blisko muzeum El Greco rozciąga się dawna dzielnica żydowska. Znajduje się tu kilka synagog, z których najważniejsza to El Transito (Sinagoga del Tránsito), pochodząca z XV wieku. Architektonicznie jest bardzo ciekawa, bo to kolejna wariacja na temat stylu mudéjar. Trafiliśmy na dzień, gdy można było do niej wejść za darmo, jedyne co sprawdzano to bardzo dokładnie prześwietlano nas podczas wejścia (jak na lotnisku, ale to częste podczas zwiedzania różnych synagog). Wewnątrz można podziwiać salę modlitewną, ale też są gablotki muzealne. Całość ładna, acz niewielka. Nie jest to jedyna synagoga, którą można obejrzeć.
Chodząc po Toledo warto zwrócić jeszcze uwagę na ratusz i pałac biskupi, meczet a obecnie kaplicę Cristo de la Luz i przede wszystkim na przepiękną architekturę miasta. Warto odwiedzić też plac Zocodover i znajdujący się obok dawny szpital Świętego Krzyża, który dziś jest galerią z wystawami czasowymi. Jest tu też sporo malowniczych uliczek, którymi można się zauroczyć, zaś w wielu miejscach rozstawiono płócienne baldachimy, by słońce nie paliło tak ludzi. To rozwiązanie czasem można spotkać też w innych miejscowościach półwyspu iberyjskiego jak w Murcji czy Faro. Te wąskie, kamienne uliczki są żywe, pełne sklepów, czy miejsc, gdzie można coś zjeść.
Miecze z Toledo
Jedną z najbardziej typowych pamiątek z Toledo są miecze. W średniowieczu kuto tu sporo zbroi i broni, dziś przemysł ten wciąż ma się dobrze, ale przede wszystkim nastawiony jest na turystów. Dziś poza klasycznymi mieczami i zbrojami, wiele też jest filmowych, nawiązujących czy to do „Władcy Pierścieni” czy „Gry o tron”. Dodatkowym atutem jest tak zwana stal toledańska, której tradycja wytapiania sięga jeszcze czasów wojen punickich, acz oczywiście najbardziej zasłynęła w średniowieczu. W mieście znajdziemy naprawdę wiele sklepów oferujących kupno broni białej na pamiątkę. Swoją drogą broń i zbroje z Toledo były wykorzystywane w filmach, w tym „Cyd” (1961) Anthony’ego Manna, który powstawał między innymi w tej okolicy.
Toledańskie smakołyki
Oprócz mieczy sporo też tutaj marcepanu. Marcepan jest kolejnym z symboli Toledo i jest tu z czego wybierać. Ma on unikalną recepturę, nie zawiera cukru, a przynajmniej w połowie musi składać się z masy migdałowej. Natomiast cukiernie prześcigają się w tworzeniu różnych, unikalnych wariacji tych wypieków. Typowym lokalnym daniem jest też tak zwana Carcamusa toledana, pikantna potrawa najczęściej z wieprzowiny z groszkiem.
Miejsce w kulturze
Z ciekawostek, warto wspomnieć, że nazwa Toledo została nadana kilku miastom w Ameryce (USA, Brazylia, Boliwia, Urugwaj czy Kolumbia) oraz jednemu na Filipinach. Na cześć miasta nazwano także jeden z modeli samochodów firmy Seat. Toledo pojawiło się w filmie „Dziewiąte wrota” (1999) Romana Polańskiego, gdzie gra samo siebie. Tutaj znajdowała się księgarnia braci Ceniza. W okolicy Toledo powstawały także filmy Pedro Almodovara, serial „Katedra w Barcelonie”.
Dojazd do Toledo
Do Toledo najłatwiej dotrzeć z Madrytu pociągiem ze stacji Atocha. Te kursują tutaj kilka razy dziennie, przejazd trwa mniej więcej godzinę. Sprawia to, że Toledo jest idealnym miejscem na jednodniowe wycieczki ze stolicy Hiszpanii. Sam dworzec pochodzi z 1919 roku i powstał w stylu Neo-Mudéjar. Jest to dość ciekawy budynek. Wracając oczywiście przechodzi się przez kontrolę i tu uwaga, jeśli kupuje się miecze i wraca pociągiem, trzeba o tym odpowiednio wcześniej powiedzieć w sklepie, by odpowiednio to spakowali i dostarczyli dokumenty.
Jeśli podobał Ci się wpis, śledź nas na Facebooku.
| Szlak hiszpański | ||
| Toledo | ||
