Turecki Kurdystan nas zachwycił swoimi atrakcjami i klimatem. Jednym z najbardziej niesamowitych miejsc jest tu góra Nemrut, na której szczycie znajduje się stanowisko archeologiczne z przepięknymi rzeźbami. Ludzie przybywają tu na wschód słońca, więc czekała nas nocna wspinaczka. Zrobiliśmy to samo i byliśmy zachwyceni. Warto jednak pamiętać, że góra Nemrut to miejsce niezwykłe nawet jak na tureckie warunki, nic dziwnego, że czasem bywa nazywana ósmym cudem świata. Jest to jeden z najbardziej rozpoznawalnych zabytków Turcji.
Pochodzenie nazwy Nemrut
Nazwa ma biblijne i mezopotamskie korzenie. Nawiązuje do legendarnego władcy Mezopotamii Nemroda, prawnuka Noego. Nemrod lub Nimrod jest wspomniany choćby w biblijnej Księdze Rodzaju, jednak dużo ciekawsze są żydowskie podania na jego temat. Pamięta się go jako tego, który wprowadził ustrój despotyczny w Babilonii oraz zainicjował budowę wieży Babel.
Góra Nemrut
Nemrut Dağı to szczyt liczący 2134 metrów nad poziomem morza, jeden z najwyższych szczytów wschodniego pasma gór Taurus, a przy tym jedno z najbardziej zachwycających stanowisk archeologicznych, jakie mieliśmy szczęście odwiedzić. Wrażenie wywołuje nie wielkością kompleksu lub złożonością zachowanych detali, ale nastrojowością miejsca. Wspinaczka w szarym przedświcie, blask wschodzącego słońca zalewający dolinę Żyznego Półksiężyca, połyskujące w oddali rzeki Tygrys i Eufrat, milczące 8-10 metrowe posągi ważące nawet po 6 ton, wpatrujące się w ten sam spektakl codziennie od blisko dwóch tysięcy lat i wreszcie wciąż niezbadany grobowiec władcy tej krainy. Wszystko to sprawia, że przyjście na górę Nemrut jest niezapomnianym przeżyciem. Znajduje się na terenie Parku Narodowego Nemrut Dağı.
Nemrut Dağı to unikatowe na skalę światową stanowisko archeologiczne wpisane na listę UNESCO w 1987 roku. Jest to hierotheison, czyli kompleks kultowo-grobowy, z okresu późnohelleńskiego, zbudowany w 62 roku przed naszą erą na zlecenie króla Kommageny Antiocha I Theosa. Jest to przykład synkretyzmu kulturowego: budujący wokół swojej osoby boski kult władca sięgnął po wzorce helleńskie i perskie, nie gardząc armeńskimi. Tu warto dodać, że góra Nemrut była najwyższym szczytem Królestwa Kommageny. Antioch chciał wpisać się na stałe w historii swego państwa, stworzyć nową religię. Efekt materialny jest olśniewający, natomiast warto wspomnieć, że państwo bardzo szybko zostało podporządkowane Rzymowi, najpierw było uzależnione, a od 72 naszej ery podbite.
Grobowce na górze
Samo stanowisko obejmuje szczyt góry Nemrut, na którym usypano kurhan (tumulus, by być ścisłym) o wysokości 50 metrów, zbudowano przylegające doń trzy platformy – wschodnią, zachodnią i północną – oraz wiodące do nich drogi procesyjne. Przed każdym z tarasów u podnóża cumulusa wznoszą się monumentalne, nawet dziesięciometrowej wysokości kamienne posągi w pozycji siedzącej na tronach.
Przedstawiają samego Antiocha i jego boskich braci i siostry, jak głoszą inskrypcje umieszczone z tyłu każdego tronu. Są to mieszanki greko-irańskich bóstw i herosów, a więc jest Zeus-Ahura Mazda (Oromasdes), Herakles-Artagnes, Apollo-Mitra oraz bóstwa opiekuńcze w postaci lwów i orłów. Od razu przykuwa uwagę fakt, że siedzące postacie pozbawione są głów, które jednakowoż zostały ustawione na ziemi z twarzami zwrócony w tę stronę, co reszta ciała. Nie udało nam się znaleźć pewnej informacji, dlaczego posągi zostały dekapitowane: według jednej wersji jest to wynik ikonoklazmu, według drugiej głowy pospadały w wyniku silnego trzęsienia ziemi. Zgodnie z tym wariantem, w momencie odkrycia Nemrut Dağı dla Europejczyków w 1881 roku głowy były osadzone na torsach. Byłyby więc później ustawione w obecnych miejscach.
Przy zachodnim tarasie znajduje się interesując płaskorzeźba, nazywana Lwim Horoskopem z uwagi na podobiznę lwa. Przedstawia układ gwiazd i planet, jaki miał miejsce 7 lipca 62 roku p.n.e. Przypuszcza się, że Antioch I kazał zbudować ten kompleks właśnie z tej okazji.
Badania stanowiska archeologicznego
Podziwiając rozległy krajobraz i tajemnicze rzeźby, prawie można zapomnieć o liczącym 50 metrów wysokości i 150 średnicy kopcu. Wiadomo, że jest to typ konstrukcji grobowej, tumulus, czyli kopiec wykonany z odłamków skalnych chroniący właściwą komorę grobową. Taki kurhan nieźle chroni zawartość przed potencjalnymi rabusiami: wszelkie wykopy powodują osuwanie się kamieni i zasypywanie śmiałków. Okazuje się, że chroni także przed archeologami. Badania tego miejsca zaczęły się dopiero w latach 50. XX wieku i trwały głównie po połowy lat 80., gdy zmarła amerykańska archeolog Theresa Goell, która poświęciła się temu miejscu. Nazywana jest „Królową Góry”.
Sama twierdziła, że archeolodzy nie poświęcali należytej ilości czasu Nemrut z prostej przyczyny. Dla archeologów klasycznych była zbyt orientalna, dla orientalnych zbyt klasyczna (rzymsko-grecka). Geoll przyjechała tu w wieku czterdziestu lat i poświęciła na badania resztę życia. Ale nie tylko ona, przez pewien czas pracował w tym samym czasie jeszcze Friedrich Karl Dörner, niemiecki archeolog specjalizujący się w Królestwie Kommageny. Podzielili się i nie wchodzili sobie w drogę, a Theresa Goell zajęła się badaniem szczytu.
Próbowała ona się dostać do komory grobowej, niestety bez rezultatu. Badania na poważnie wznowiono na początku XXI wieku, jednak do tej pory nie trafiono na ślad ukrytego grobowca. Być może wcale go tam nie ma: albo został zagłębiony poniżej podstawy kopca albo też jest to pusty tumulus, który miał odwrócić uwagę rabusiów i złych duchów od prawdziwego miejsca pochówku Antiocha.
Wschód słońca na górze Nemrut
Na górę Nemrut warto przyjechać około godziny przed wschodem słońca, by zaparkować samochód w wyznaczonym miejscu poniżej szczytu, kupić bilet i spokojnie wejść na górę, aby podziwiać wschód naszej dziennej gwiazdy. Samo zwiedzanie hierotheiosu nie zajmie wiele czasu, ale nie warto się spieszyć, lecz chłonąć atmosferę tego niezwykłego miejsca. Tutaj, patrząc na słońce wschodzące nad miejscem narodzin cywilizacji, można poczuć się bardzo małym i ograniczonym krótkim ułamkiem czasu, w którym zawiera się całe życie pojedynczego człowieka.
Warto pamiętać, że zwiedzanie wygląda różnie w zależności od pory roku i dnia. My byliśmy jeszcze we wrześniu, czyli latem. Podjechaliśmy pod centrum dla odwiedzających po bilet. Znajduje się tu spory parking, ale na godzinę przed świtem można spokojnie jechać dalej. Właściwie to nawet trzeba. O ile do centrum prowadzi całkiem dobra droga (choć pełna zawijasów), o tyle dalej jedziemy już szutrówką, ale wygładzoną i zadbaną. Przed samą górą jest mniejszy parking i stąd czeka nas niewielka wspinaczka. Są schody, nie jest to ciężkie podejście i zajmuje jakieś 30 minut, jeśli idziemy szlakiem bezpośrednim.
Drugi szlak prowadzi wokół góry, jest łatwiejszy, ale wymaga więcej czasu. Natomiast w środku dnia większość samochodów musi zatrzymać się przy centrum dla odwiedzających i skorzystać z shuttle busa. Zimą zaś nie ma szans na przyjechanie tu na świt, zostaje wizyta w trakcie dnia. Natomiast zimą ta atrakcja nie jest popularna, także dlatego, że przy obfitych opadach śniegu dojazd jest niemożliwy, jest zwyczajnie zamknięty.
Zwiedzanie Góry Nemrut
Jak wspominaliśmy, na górę wychodziliśmy w nocy. Okolica jest praktycznie nieoświetlona, więc to dobre miejsce by oglądać niebo. Po drodze mijaliśmy wypasane kozy i owce. W okolicy góry Nemrut jest całkiem sporo małych pensjonatów, bardziej raczej przypominających turecką agroturystykę. Znajdują się one niedaleko miejscowości Karadut. To dobra baza wypadowa do zwiedzenia góry, ale nie ma tu hoteli o wysokim standardzie, czy rozbudowanej infrastruktury turystycznej. Króluje, póki co (i dobrze), prostota i naturalność. Ale to miejsca, które żyją przede wszystkim z tych turystów, którym zależy na wschodach i zachodach słońca. Względnie tych, którzy planują zdobycie góry na piechotę (na to z Karadut trzeba liczyć jakieś 3-4 godziny w jedną stronę). W dzień na górę przyjeżdża sporo wycieczek, jednak one się tu nie zatrzymują, jadą wprost do parku narodowego. Stąd nie ma potrzeby istnienia dużej infrastruktury turystycznej.
Jeśli nie zależy nam na wschodzie czy zachodzie słońca, a raczej samym klimacie góry z leżącymi głowami bóstw greckich i perskich, to spokojnie można tu przyjechać z którejś z pobliskich większych miejscowości jak Diyarbakir, Sanliurfa czy Adyaman. To ostatnie uchodzi za najlepszą bazę wypadową dla bardziej zorganizowanych wycieczek. Podobno można nawet wynająć tam helikopter, by przylecieć na Nemrut. Warto, góra nawet bez dodatkowych atrakcji jest w pewien sposób magiczna. Nie jest to pierwsza góra, którą zdobywaliśmy nocą, by oglądać ze szczytu wschód słońca. Przypominamy wpis o Szczycie Adama na Sri Lance.
Jeśli podobał Ci się wpis, śledź nas na Facebooku.
| Szlak turecki | ||
| Góra Nemrut | ||
